Από τη συνέντευξη του στον Steve Paulson για το Los Angeles Review of Books στις 23 Φεβρουαρίου του 2018.

Ο Μπρούνο Λατούρ υπήρξε Γάλλος φιλόσοφος, ανθρωπολόγος και κοινωνιολόγος. Θεωρείται ένας από τους θεμελιωτές των Σπουδών Επιστήμης και Τεχνολογίας. Έγινε ιδιαίτερα γνωστός λόγω της θεωρίας Δρώντος –Δικτύου, την οποία ανέπτυξε στην προσπάθειά του να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί και καθιερώνεται η επιστημονική γνώση. Η συνέντευξη με την οποία ασχολείται η παρούσα εργασία, παραχωρήθηκε στον Steve Paulson και δημοσιεύτηκε στο Los Angeles Review of Books στις 23 Φεβρουαρίου του 2018.

Στη συνέντευξη αυτή και με αφορμή την κλιματική αλλαγή, με την οποία ο Latour έχει ασχοληθεί τα τελευταία χρόνια, είναι ευδιάκριτο το βασικό ερευνητικό του ενδιαφέρον, το οποίο επικεντρώνεται στη σχέση της επιστήμης με την κοινωνία και τον πολιτισμό, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο η επιστημονική γνώση καθιερώνεται και γίνεται αποτελεσματικότερη.

Ο Latour επί της ουσίας φαίνεται να θέλει να εφαρμόσει στην πράξη τη θεωρία του Δρώντος –Δικτύου, μέσα από τις ερευνητικές του δραστηριότητες για την κλιματική αλλαγή. Με αυτόν τον τρόπο πετυχαίνει δύο πράγματα. Αφενός να αναδείξει το μεγάλο πρόβλημα της αλλαγής του κλίματος και να το καταστήσει σαφές και ρεαλιστικό, ώστε να γίνουν όλες οι απαραίτητες ενέργειες για να αντιμετωπιστεί και αφετέρου να αποδείξει στην πράξη την αποτελεσματικότητα της θεωρίας Δρώντος-Δικτύου.

Αρχικά ο Latour αναφέρεται στη θεωρία της Γαίας του Lovelock καθώς και στον όρο Ανθρωπόκαινος. Όσον αφορά τη θεωρία της Γαίας, εξηγεί τη δική του οπτική, η οποία θέλει τη Γαία ως μία πολιτική οντότητα. Τον όρο Ανθρωπόκαινο τον θεωρεί εξαιρετικά χρήσιμο και τον συνδέει με το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Θεωρεί ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο επιστημονικό, αλλά πολιτικό, ηθικό και φιλοσοφικό.

Στη συνέχεια αναφέρεται στην αποτελεσματικότητας της επιστήμης. Πιστεύει ότι η επιστήμη χρειάζεται την υποστήριξη πολλών παραγόντων, όπως είναι οι θεσμοί, οι επιστήμονες, η οικονομική βοήθεια, εργαλεία κ.α. Η κρίση που προέκυψε από την κλιματική αλλαγή και η δημιουργία δύο αντίπαλων στρατοπέδων, όπου το ένα θεωρεί την κλιματική αλλαγή γεγονός, ενώ το δεύτερο, υπό την πίεση συμφερόντων, την αμφισβητεί, φανέρωσε την ανάγκη να αναδειχθεί η αναγκαιότητα και η πολυπλοκότητα των πολλών παραγόντων που παίζουν ρόλο στην αποτελεσματικότητα της επιστημονικής γνώσης.

Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στα ενδιαφέροντα του. Χαρακτηρίζει τον εαυτό του κυρίως ως κοινωνιολόγο, αλλά δεν παραλείπει να αναφερθεί στις σπουδές του στη Θεολογία και την καθολική του ανατροφή, παρά τις επιρροές του από τον επιφανή Λουθηρανό Θεολόγο Rudolf Bultmann. Αναφέρει την άποψή του για τη θρησκεία, την Εκκλησία και τη σχέση μεταξύ αυτών με την πίστη, την πεποίθηση και τη Μεταφυσική. Τη σύνδεση της θρησκείας με τη Μεταφυσική, τη θεωρεί ως μία βασική αιτία, εξαιτίας της οποίας πολλοί θρησκευόμενοι δεν δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής.

Τέλος μιλά για την καταγωγή του από την περιοχή της Βουργουνδίας και την οικογενειακή επιχείρηση της αμπελουργίας, ενώ δεν παραλείπει να τονίσει το ενδιαφέρον του για όλα τα είδη της τέχνης, την οποία θεωρεί πολύ σημαντική, αφού τη βλέπει ως έναν τρόπο διαχείρισης των προβλημάτων.

Αν και η συνέντευξη φαίνεται να περιστρέφεται γύρω από το κλιματικό ζήτημα, το οποίο αποτελεί σίγουρα μέρος της, στην πραγματικότητα ο Latour ενδιαφέρεται πρώτιστα για τον τρόπο που λειτουργεί η επιστήμη, την αποτελεσματικότητά της, τους παράγοντες επιτυχίας της, και τον τρόπο με τον οποίο καθιερώνεται[1]. Με αφορμή το ζήτημα της Aνθρωπόκαινου περιόδου, ενός νέου όρου που αναδείχθηκε από τον Paul Crutzen[2], ο Latour αναπτύσσει τις απόψεις του σχετικά με τον όρο αυτόν, τον οποίο συσχετίζει με τις θέσεις του περί μη διαχωρισμού ανθρώπινων και μη ανθρώπινων δρώντων. Η Ανθρωπόκαινος για τον Latour εκφράζει την ανισορροπία του ανθρώπινου παράγοντα στη σχέση του με τους μη ανθρώπινους. Παράλληλα ξεκαθαρίζει ότι δεν κάνει ισχυρή διάκριση μεταξύ επιστήμης και πολιτισμού, πράγμα που σημαίνει ότι το πρόβλημα της Ανθρωπόκαινου δεν είναι μόνο επιστημονικό, αλλά και ηθικό, οικονομικό και φιλοσοφικό.

Για την επιστήμη γενικότερα θεωρεί ότι για να μπορεί να είναι αποτελεσματική και αντικειμενική χρειάζεται την υποστήριξη πολλών παραγόντων, ενώ είναι λάθος η εντύπωση που είχε δημιουργηθεί τα προηγούμενα χρόνια, ότι η αποτελεσματικότητα της επιστήμης εξαρτάται από τον βαθμό της αλήθειας της. Για τον Latour η επιστήμη δεν καθιερώνεται με μαγικό τρόπο[3], αλλά μέσα από ένα ισχυρό δίκτυο πολλών και διαφορετικών δρώντων. Βέβαια, αυτή η οπτική δεν γκρεμίζει την επιστήμη από το βάθρο της, αλλά αντιθέτως αποτελεί το βασικό βήμα για την υποστήριξή της, ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις αμφιβολίες που έχουν δημιουργηθεί στον κόσμο σχετικά με το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής.

Πράγματι σε αυτό το σημείο μπορεί να γίνει αντιληπτή η σημασία των όσων, εδώ και σαράντα χρόνια, υποστήριζε ο Latour για την επιστήμη. Αν και η άποψη του χρησιμοποιήθηκε από το στρατόπεδο των αρνούμενων την κλιματική αλλαγή, προβαλλόμενη ως ένα είδους σχετικισμού, ωστόσο σύμφωνα με τον ίδιο, κατέδειξε τη σημασία της χρήσης και της ανάδειξης του ρόλου όλων των εμπλεκόμενων δρώντων, προκειμένου να αποδειχθεί η κλιματική αλλαγή ως ένα πραγματικό γεγονός που απειλεί τον πλανήτη. Είναι ακριβώς για αυτόν τον λόγο που σήμερα ζητούν τη βοήθειά του όσοι θέλουν να αποδείξουν ότι η κλιματική αλλαγή είναι εδώ.

[1]Steve Paulson, «The Critical Zone of Science and Politics: An Interview with Bruno Latour»,στον διαδικτυακό τόπο: https://lareviewofbooks.org/article/the-critical-zone-of-science-and-politics-an-interview-with-bruno-latour/ (ημερομηνία ανάκτησης: 30/10/22).

[2]P.J. Crutzen, E.F. Stoermer. «The ‘Anthropocene’», στον διαδικτυακό τόπο: http://www.igbp.net/download/18.316f18321323470177580001401/1376383088452/NL41.pdf (ημερομηνία ανάκτησης: 30/10/22).

[3] Steve Paulson, «The Critical Zone of Science and Politics: An Interview with Bruno Latour».

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Crutzen P.J., Stoermer E.F., «The ‘Anthropocene’», στον διαδικτυακό τόπο: http://www.igbp.net/download/18.316f18321323470177580001401/1376383088452/NL41.pdf (ημερομηνία ανάκτησης: 30/10/22).

Paulson Steve, «The Critical Zone of Science and Politics: An Interview with Bruno Latour»,στον διαδικτυακό τόπο: https://lareviewofbooks.org/article/the-critical-zone-of-science-and-politics-an-interview-with-bruno-latour/(ημερομηνία ανάκτησης: 30/10/22).

Subscribe to our newsletter